Chrapanie zawsze ma swoją przyczynę. Czasem to nadmierna ilość alkoholu przed snem, a czasem – poważne wady anatomiczne dróg oddechowych. Współczesna medycyna dysponuje skutecznymi metodami diagnostyki i leczenia zarówno samego chrapania, jak i niebezpiecznego bezdechu sennego.
O tym, że chrapanie utrudnia odpoczynek, wie każdy, kto kiedykolwiek musiał z chrapiącym dzielić sypialnię. Jednak nie każdy wie, że również sen takiej osoby nie jest zdrowy. Przeciwnie, nieleczone chrapanie może przerodzić się nawet w chorobę.
Dlaczego chrapiemy?
Uciążliwy odgłos chrapania pojawia się, gdy wskutek rozluźnienia mięśni podniebienia miękkiego i gardła wiotkie tkanki stykają się ze sobą. Właśnie dlatego najgłośniej chrapiemy śpiąc na plecach – tylna część gardzieli opada wtedy ku dołowi, a przepływające powietrze wprawia ją w drgania. Jeśli pozostanie choćby niewielka szczelina, możemy normalnie oddychać. Jednak jest to niebezpieczny stan – jeśli światło gardła zostanie całkowicie zamknięte, chrapanie może przerodzić się w obturacyjny bezdech senny (OBS).
Laryngolodzy wyróżniają wiele różnych przyczyn chrapania. Ze względu na budowę szyi, większe predyspozycje do tej przypadłości mają mężczyźni. Ryzyko wzrasta przy otyłości, paleniu papierosów i nadużywaniu alkoholu. Częstą przyczyną nocnego chrapania są też wady anatomiczne górnych dróg oddechowych – skrzywiona przegroda nosowa, polipy nosa i zatok, przerost małżowin nosowych, a także nadmiernie wiotkie i wydłużone podniebienie miękkie oraz przerost nasady języka lub języczka. U dzieci chrapanie to najczęściej wynik przerostu migdałków podniebiennych, nieleczonej alergii, a także wiotkości krtani, która zwykle mija samoistnie przed ukończeniem 2. roku życia.
Nawet osoba, która na co dzień nie ma takiego problemu, może chrapać po bardzo wyczerpującym dniu. Uciążliwym nocnym dźwiękom sprzyja też duża ilość alkoholu wypitego przed snem. Chrapiemy w czasie kataru, ponieważ zablokowane górne drogi oddechowe nie pozwalają nam swobodnie oddychać.
Diagnozowanie chrapania
Chrapanie zawsze wymaga wizyty u laryngologa. Samo w sobie nie jest chorobą i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia. Łatwo jednak przegapić moment, w którym zaawansowane chrapanie doprowadza do bezdechu sennego. Aby dowiedzieć się, czy ta podstępna choroba już się nie rozwinęła, należy wykonać odpowiednie badania. W grupie szczególnego ryzyka zachorowania na bezdech senny są mężczyźni po 40. roku życia, szczególnie zmagający się z nadciśnieniem tętniczym i otyłością. Kobiety chrapią rzadziej. Ryzyko zachorowania na OBS wrasta wraz z przekwitaniem – wcześniej żeńskie hormony płciowe chronią je przed wiotczeniem mięśni. Większe tendencje do chrapania mają panie po menopauzie zmagające się z otyłością, nadciśnieniem i zaburzeniami hormonalnymi.
Jakie badania wykonuje się na chrapanie?
Aby wykluczyć lub potwierdzić bezdech senny, laryngolog kieruje pacjenta na badanie poligraficzne snu. Na noc przyjęty jest do kliniki, gdzie zostaje podłączony do szeregu czujników. Badają one m.in. oddech, czynność serca, tętno, ruchy gałek ocznych, napięcie mięśniowe, bioelektryczną aktywność mózgu itp. Na podstawie tego badania lekarz stwierdza obecność bezdechu sennego, skalę problemu i ryzyko dalszych powikłań.
Ciekawą alternatywą są aparaty do samodzielnego badania snu, udostępniane przez niektóre prywatne kliniki, np. pakiet DobraNoc. Urządzenie zakłada się na noc na rękę i zdejmuje rano. Dokonuje ono pomiarów i analizy snu. Dzięki temu do laryngologa idziemy już ze wstępnymi wynikami.
Diagnoza przyczyny chrapania i bezdechu sennego często wymaga innych, dodatkowych badań. Konieczne może się okazać wykonanie tomografii komputerowej górnych dróg oddechowych – pozwala ona na wykrycie nieprawidłowości anatomicznych, np. skrzywionej przegrody nosowej. Dużą skutecznością wyróżnia się rynomanometria, czyli badanie drożności nosa – pozwala ona na zlokalizowanie miejsca zwężenia dróg oddechowych.
Jakie są sposoby na zdrowy sen?
Aby nie dopuścić do rozwoju bezdechu sennego, warto zawczasu zadbać o własne zdrowie oraz o higienę snu. W przypadku osób otyłych profilaktyka obejmuje redukcję masy ciała – zmianę diety i zwiększenie aktywności fizycznej. Palacze powinni jak najszybciej rozprawić się ze swoim nałogiem. Wszyscy powinniśmy też unikać nadużywania alkoholu, szczególnie przed snem. Pamiętajmy też o regularnych badaniach – pozwolą one wcześnie wykryć groźne choroby, np. nadciśnienie tętnicze.
Zdrowy sen wymaga odpowiedniego przygotowania sypialni. Powinna być czyste, dobrze wywietrzona i chłodna. Zamiast na wznak, lepiej spać na boku lub na brzuchu. Poduszka powinna być raczej płaska – grube poduchy powodują nienaturalne odchylenie głowy, które może powodować zawężenie dróg oddechowych.
Jak się leczy chrapanie?
Aby wyleczyć chrapanie, przede wszystkim należy pozbyć się jego przyczyny. Lekarz laryngolog może zadecydować o konieczności przeprowadzenia operacji skrzywionej przegrody nosowej, przerośniętych małżowin nosowych, usunięciu polipów, skróceniu podniebienia miękkiego czy przerośniętych migdałków.
Współczesna medycyna dysponuje specjalistycznymi metodami skutecznego leczenia chrapania i bezdechu sennego jako takiego. Radiochirurgia i laseroterapia mają na celu poszerzenie dróg oddechowych na poziomie gardła oraz usztywnienie tkanek miękkich. W ten sposób zwiększony zostaje przepływ powietrza, co skutecznie niweluje chrapanie i wszelkie objawy bezdechu sennego.
Leczenie chrapania z zastosowaniem fal radiowych opiera się na serii krótkich zabiegów bez użycia skalpela. Na zwiotczałe tkanki kierowane są fale o wysokiej częstotliwości, które powodują mikrouszkodzenia. W miejscach tych tworzą się blizny, które utwardzają podniebienie. Podczas zabiegu lekarz może też zredukować objętość migdałków podniebiennych, skrócić języczek i łuki podniebienne.
Najmniej inwazyjną metodą leczenia chrapania jest laseroterapia. Tkanki gardła zostają ogrzane, a stymulacja światłem lasera zwiększa napięcie podniebienia miękkiego, języczka, powierzchni bocznych nasady języka oraz łuków podniebiennych. Laseroterapia nie wymaga nawet znieczulenia, a pacjent tego samego dnia może wrócić do domu. Nie ma też żadnych ograniczeń w zakresie jedzenia i picia.
Wyleczenie chrapania i bezdechu sennego znacznie poprawia zdrowie i jakość życia. Pacjenci pozbywają się uciążliwych objawów niedotlenienia, takich jak ciągłe uczucie zmęczenia, trudności z koncentracją, migreny i zaburzenia nastroju. Wczesne wykrycie i wyleczenie OBS zapobiega rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych, które często występują przy długotrwałym niedotlenieniu.