Określana jako najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy, choroba Hashimoto wywołuje wiele nieswoistych objawów. Powolnie wyniszczany przez nią organizm funkcjonuje coraz gorzej. Tymczasem leczenie choroby Hashimoto jest nieskomplikowane i skuteczne – musi jednak być regularne i wspierane odpowiednią dietą.
Po raz pierwszy opisana w 1912 r. przez japońskiego lekarza Hakaru Hashimoto, jedna z najczęściej występujących chorób tarczycy nazwana została jego nazwiskiem. Choroba Hashimoto bywa też określana jako przewlekłe limfocytarne (autoimmunologiczne) zapalenie tarczycy lub wole limfocytarne.
Charakterystyka choroby Hashimoto
Przyczyną rozwoju choroby Hashimota jest dysfunkcja układu odpornościowego. Zalicza się ją do tzw. chorób z autoagresji – organizm rozpoznaje białka tarczycowe jako wrogie i zaczyna je wyniszczać. Zwiększa się produkcja przeciwciał anty-TPO-Ab skierowanych przeciwko ludzkiej peroksydazie tarczycowej (TPO). W tym powolnym procesie pojawia się stan zapalny tarczycy, ponieważ upośledzona zostaje aktywność enzymu odpowiedzialnego za syntezę hormonów tego gruczołu. Skutkiem choroby Hashimoto jest niedoczynność tarczycy.
Choroba Hashimoto zwykle ma podłoże genetyczne. Profilaktyczne badania stężenia TSH we krwi zaleca się wszystkim pacjentom, w których rodzinach występowały przypadki chorób tarczycy. Przy czym wskazania te występują przy dowolnych schorzeniach tego gruczołu. Nierzadkie są bowiem przypadki, gdy np. matka choruje na nadczynność tarczycy, a u córki w pewnym momencie życia stwierdza się niedoczynność tego gruczołu wywołaną chorobą Hashimoto.
Objawy zapalenia tarczycy powodującego jej niedoczynność mogą dać o sobie znać przy znacznym spadku odporności wywołanym infekcją, przemęczeniem, ale też długotrwałym stresem czy zmęczeniem. Choroba Hashimoto ma bardzo ścisły związek z psychiką. Z jednej strony czynniki psychogenne mogą nasilać objawy niedoczynności tarczycy. Z drugiej natomiast – nadpobudliwość czy depresja bywają objawem chorób tego gruczołu. Warto pamiętać, iż w przeciwieństwie do innych hormonów, np. endorfin czy adrenaliny, hormony tarczycy mają długotrwały efekt biologiczny. Oznacza to, iż ich stężenie nie wpływa na nastrój chwilowo, lecz na dłuższą metę, w istotny sposób. Pacjenci chorzy na Hashimoto nieraz przez wiele lat zmagają się z depresją lub innymi rodzajami zaburzenia nastroju.
Choroba Hashimoto objawy
Pacjent, który nie bada regularnie tarczycy, może żyć z chorobą Hashimoto nawet wiele lat, nie zdając sobie z tego sprawy. Niedoczynność tarczycy może nie dawać żadnych objawów lub mogą być one wiązane z zupełnie innymi problemami zdrowotnymi.
Objawy choroby Hashimoto:
- Uczucie nieustannego zimna
- Zmęczenie, senność, zmienność nastrojów
- Obniżenie samopoczucia, depresja
- Podwyższony poziom cholesterolu
- Szorstkość i suchość skóry, wypadanie włosów
- Przyrost wagi pomimo braku apetytu
- Trudności z oddychaniem
- Problemy z pamięcią i koncentracją
- Bóle mięśni, bóle stawów
- Obfite miesiączki, zaburzenia owulacji
- Problem z zapłodnieniem i utrzymaniem ciąży, poronienia
- Nadciśnienie tętnicze, spowolnienie akcji serca
Prawidłowe stężenie hormonów tarczycy wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Choroba Hashimoto może więc odbić się negatywnie na pracy układu krążenia, układu nerwowego, układu pokarmowego, a w zaawansowanym stadium nawet układu oddechowego.
Objawem początkowym choroby Hashimoto jest pojawienie się wola tarczycowego. Powiększona tarczyca jest widoczna gołym okiem w dolnej części szyi. Co istotne, wole tarczycowe zmniejszają się wraz z rozwojem choroby Hashimoto. Pozorny zanik wola nie oznacza cofnięcia się choroby – przeciwnie, świadczy o jej postępie i wymaga wizyty u endokrynologa.
Choroba Hashimoto badania
Leczeniem zaburzeń pracy tarczycy zajmuje się endokrynolog. Jednak już lekarz pierwszego kontaktu może zlecić pacjentowi wykonanie oznaczenia stężenia tyrotropiny (TSH) we krwi w celu wykluczenia choroby Hashimoto. Hormon ten wydzielany jest przez przysadkę mózgową, a jego zadanie polega m.in. na regulowaniu pracy tarczycy. Zbyt wysoki poziom TSH we krwi wskazuje na niedoczynność tarczycy – najczęściej wywołaną właśnie chorobą Hashimoto. Określenie przyczyny niedoczynności wymaga dalszych badań, którymi już zajmuje się wspomniany endokrynolog.
Choroba Hashimoto powoduje zmiany w budowie tarczycy, które endokrynolog może łatwo zdiagnozować poprzez badanie palpacyjne (przez dotyk). Konieczne jest jednak wykonanie także innych badań, przede wszystkim oznaczenia stężenia hormonów tarczycy: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3), a także stężenia przeciwciał tarczycowych. Kolejnym ważnym badaniem, które pozwala na ocenę zaawansowania choroby Hashimoto, jest USG tarczycy. Lekarz sprawdza m.in. wielkość gruczołu, obecność zrostów, guzków czy zmian w strukturze.
W niektórych przypadkach przy chorobie Hashimoto wykonuje się biopsję cienkoigłową powstałych w tarczycy guzków. Badanie to może być konieczne w celu określenia charakteru zmiany i wykluczenia rozwoju nowotworu tkanki chłonnej (chłoniaka tarczycy).
Choroba Hashimoto leczenie
Terapia niedoczynności tarczycy polega na stałym, regularnym przyjmowaniu brakujących hormonów. Przy chorobie Hashimoto stosuje się syntetyczną lewotyroksynę w postaci różnego rodzaju preparatów. W zależności od koncernu farmaceutycznego, który produkuje dany lek, między preparatami mogą występować minimalne różnice w działaniu. Z tego względu w leczeniu Hashimoto zaleca się stosowanie jednego produktu przez cały okres trwania terapii. Na początku leczenia niedoczynności tarczycy endokrynolog może też zalecić przyjmowanie leków przeciwzapalnych. Choroba Hashimoto jest schorzeniem nieuleczalnym, dlatego wymaga przyjmowania leków aż do końca życia. Na szczęście terapia lewotyroksyną jest na tyle skuteczna, że umożliwia normalne funkcjonowanie.
Pacjenci z chorobą Hashimoto muszą regularne badać stężenie hormonów tarczycy. Choć w dalszym etapie leczenia wizyty u endokrynologa nie są już takie częste, nadzór lekarski jest jednak niezbędny, jeśli nie chcemy narażać się na nawroty objawów. Częstym błędem chorych zmagających się z Hashimoto jest odstawianie leków, gdy ich stan zdrowia ulegnie poprawie lub gdy stężenie hormonów tarczycy okaże się prawidłowe przez kilka badań z rzędu. Odstawienie leków zawsze wiąże się z nawrotem objawów niedoczynności tarczycy i choroby Hashimoto.
Ważnym aspektem leczenia choroby Hashimoto jest dieta. Wprawdzie niezdrowego odżywania nie uznaje się za przyczynę niedoczynności tarczycy, jednak skomponowanie odpowiedniego jadłospisu pomaga w walce z chorobą Hashimoto i zmniejsza jej uciążliwe objawy.
Choroba Hashimoto dieta
Odpowiednio dopasowana dieta wspomaga leczenie choroby Hashimoto. Najlepiej, gdy zostanie opracowana przez specjalistę, z uwzględnieniem indywidualnych uwarunkowań pacjenta. Choroba Hashimoto często współistnieje z innymi schorzeniami, m.in. cukrzycą, celiakią, nietolerancją pokarmową, ale też otyłością i nadwagą. Aby leczenie choroby tarczycy wywołanej Hashimoto było skuteczne, należy zadbać o leczenie także tych schorzeń. Jednocześnie trzeba zdawać sobie sprawę, iż wygranie walki np. z otyłością często wymaga uregulowania poziomu hormonów tarczycy we krwi. W przeciwnym razie nawet najbardziej restrykcyjne diety mogą być walką z wiatrakami, a intensywna aktywność fizyczna dodatkowym osłabieniem i tak już wymęczonego chorobą Hashimoto organizmu.
Przy chorobie Hashimoto dobrze jest wyeliminować z diety produkty na bazie soi. Dotyczy to nie tylko olejów sojowych czy kotletów z soi, ale też gotowych wędlin czy parówek, ponieważ większość z nich ma soję w swoim składzie. Warto też ograniczyć do minimum kawę, herbatę i alkohol, a także paprykę, pomidory, orzechy, kukurydzę i ryż. U osób cierpiących na chorobę Hashimoto zwiększa się nietolerancja na gluten. Niektórzy dietetycy zalecają więc zapobiegawcze wyeliminowanie z diety pszennego glutenu. Najlepiej też ograniczyć do minimum wszelkiego rodzaju słodycze, ponieważ sprzyjają typowemu dla niedoczynności tarczycy efektowi szybkiego przybierania na wadze.
W diecie pacjenta chorego na Hashimoto należy ograniczyć do minimum produkty zawierające goitrogeny – substancje określane jako wolotwórcze. Goitrogeny hamują wchłanianie jodu z przewodu pokarmowego, a co za tym idzie negatywnie wpływają na funkcje tarczycy. Występują m.in. w roślinach z rodziny kapustowatych, czyli m.in. w brokułach, jarmużu czy brukselce. Pacjenci chorzy na Hashimoto powinni unikać tych produktów.
Dobrze skomponowany jadłospis w chorobie Hashimoto
Dieta osób z niedoczynnością tarczycy powinna zawierać produkty bogate w białko, błonnik i tzw. dobre węglowodany. Błonnik dobroczynnie wpływa na pracę jelit, których perystaltyka przy chorobie Hashimoto jest mocno spowolniona. Błonnik znajdziemy m.in. w produktach pełnoziarnistych, jabłkach, bananach, burakach, kiełkach, marchwi czy awokado.
Białko wspiera budowę mięśni i komórek w ludzkim organizmie. Znajdziemy je w jajkach, mięsie i produktach skrobiowych. Lepiej jednak unikać mleka, twarogu czy jogurtu, ze względu na podwyższone ryzyko nietolerancji laktozy przy chorobie Hashimoto. Ryby można jeść, lecz niezbyt często i w ograniczonych ilościach. Wśród produktów zawierających węglowodany, które pacjenci z chorobą Hashimoto mogą jeść do woli, znajdują się w owocach i warzywach, zielonych sałatach, kaszach, fasoli i soczewicy.
Choroba Hashimoto to poważne schorzenie, jednak nie jest wyrokiem. Jeśli dbamy o regularne przyjmowanie leków i właściwą dietę, będziemy cieszyć się dobrym zdrowiem przez wiele lat.