Diagnozuje i leczy zaburzenia głosu, wady wymowy, przewlekłą chrypkę i raka krtani. Dopasowuje i reguluje aparaty słuchowe. Zajmuje się rehabilitacją osób z zawodowymi chorobami głosu, m.in. nauczycieli. Tym wszystkim zajmuje się foniatra – lekarz od głosu i narządów mowy.
Kim jest foniatra?
Otolaryngologia to bardzo rozbudowana dziedzina medycyny, zajmująca się szerokim spektrum nieprawidłowości w obrębie nosa, zatok, uszu i krtani. Foniatra to lekarz laryngolog wyspecjalizowany w profilaktyce, diagnozowaniu i leczeniu chorób głosu, języka i mowy. Zwykle jest on też audiologiem, czyli lekarzem od słuchu. Głos i słuch są ze sobą ściśle powiązane, dlatego najczęściej mówi się o lekarzu foniatrze-audiologu.
Foniatra leczy zarówno wrodzone zaburzenia mowy i głosu, jak i te będące wynikiem przebytych infekcji, nowotworów czy różnego rodzaju czynników zewnętrznych. Pacjentami tego specjalisty często są małe dzieci, u których aparat mowy dopiero się kształtuje, a także osoby z różnego rodzaju zaburzeniami głosu wywołanymi przebytymi chorobami czy specyfiką pracy.
Kto powinien udać się na wizytę do foniatry?
Wyróżnia się szereg objawów, które wymagają konsultacji z foniatrą-audiologiem. Skierowanie do tego specjalisty otrzymamy od lekarza pierwszego kontaktu, po uzyskaniu od niego wstępnej diagnozy.
Objawy, które wymagają wizyty u lekarza foniatry-audiologa:
- zaburzenia połykania
- przewlekła chrypka
- zanikanie głosu
- zmiany na języku
- trudności z mówieniem
- utrzymujące się drapanie w gardle, podrażnienie krtani
- szumy uszne
- pogorszenie słuchu
- uczucie zatykania uszu
- zawroty głowy, zachwiania równowagi
Szczególnymi pacjentami foniatry są osoby, u których problem z głosem ma związek z charakterem wykonywanego zawodu. To m.in. nauczyciele, śpiewacy czy lektorzy. To grupa szczególnie narażona na różnego rodzaju zaburzenia głosu, a nawet raka krtani.
Foniatra-audiolog leczy także dzieci, u których w wyniku niedosłuchu czy innych schorzeń rozwinęły się wady wymowy. Właśnie do tego specjalisty trafiają osoby dorosłe i dzieci zmagające się z jąkaniem czy dysleksją. Opieki foniatry wymagają również mali pacjenci, którzy często zapadają na choroby uszu.
Jakimi chorobami zajmuje się foniatra?
Wymienione wcześniej objawy mogą wskazywać na szereg chorób o podłożu laryngologicznym. Foniatra-audiolog diagnozuje i prowadzi leczenie chorób takich jak m.in.:
- afonia, czyli bezgłos
- porażenie fałdu głosowego
- guzki śpiewacze
- niedowład mięśni z niedomykalnością fonacyjną
- wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych
- opóźniony rozwój mowy
- rak krtani
- wady wymowy
- jąkanie
- neuropatia słuchowa
- niedosłuch przewodzeniowy
- niedosłuch odbiorczy
- nagła głuchota
- dysfunkcje trąbek słuchowych
- szumy uszne
W zakres działań foniatry wchodzi też m.in. rehabilitacja pacjentów po operacjach, np. raka krtani. Podobnie jak osoby, które przeszły udar mózgu, muszą oni na nowo nauczyć się mówić. Wymaga to nawet wielu miesięcy ćwiczeń i regularnych kontroli.
Jakie są metody leczenia
Przed rozpoczęciem leczenia foniatra wykonuje szczegółowe badania, na podstawie których stawia diagnozę. Pierwsza wizyta to przede wszystkim wywiad z pacjentem. Lekarz zapyta o objawy, które niepokoją pacjenta, częstotliwość ich występowania, ale też przebyte choroby, genetyczne obciążenie i ogólny stan zdrowia. Specjalista musi mieć dostęp do badań, które zostały wykonane w związku ze zgłaszanymi dolegliwościami. Jeśli ich nie ma, wypisze pacjentowi odpowiednie skierowanie.
Diagnoza opiera się m.in. na badaniu fizykalnym krtani i jamy nosowo-gardłowej. Zwykle odbywa się ono przy użyciu laryngoskopu, choć nie zawsze jest to konieczne. Dodatkowymi, bardziej zaawansowanymi badaniami, których przeprowadzenie może okazać się konieczne, są m.in. audiometria totalna czy audiometria impedancyjna.
Wybór metody leczenia uzależniony jest od przyczyny nieprawidłowości. Zachowawczo lekarz może zadecydować o zastosowaniu farmakoterapii. W wielu przypadkach leczenie laryngologiczne wymaga przeprowadzenia zabiegu operacyjnego. W zależności od przyczyny zaburzenia, może to obejmować m.in.:
- wszczepienie implantów słuchowych
- plastykę krtani lub podniebienia
- punkcję przy migdałkach podniebiennych
- usunięcie czopu woskowinowego
- nakłucie błony bębenkowej
- plastykę błony bębenkowej
- udrażnianie trąbki słuchowej (Eustachiusza)
- założenie rurki wentylacyjnej
- usunięcie polipów nosa lub zatok
- wycięcie migdałków – podniebiennych i gardłowego
- tracheotomię
- intubację dotchawiczą
- zabiegi laserowe krtani i głośni
- założenie rurki odrobaczającej w błonie bębenkowej
- operacje podniebienia, ucha
- wycięcie krtani
- wszczepienie implantów ślimakowych
To właśnie foniatra zajmuje się dopasowaniem aparatu słuchowego, a w razie potrzeby – zmianą jego parametrów. Pomaga też pacjentom prawidłowo założyć aparat i uczy, jak robić to samodzielnie.
Zakończenie leczenia laryngologicznego może wymagać wielokrotnych ćwiczeń emisyjnych. Pacjenci zmagający się z różnymi zaburzeniami głosu i mowy muszą już na stałe pamiętać o odpowiednim, regularnym nawadnianiu narządów głosu. Na układ dźwiękotwórczy negatywnie wpływają też kawa, herbata i palenie papierosów, a także przebywanie w pomieszczeniach o słabym nawilżeniu powietrza. Należy zadbać o wyeliminowanie szkodliwych nawyków i zapewnienie sobie odpowiednich warunków na co dzień.